کمبود بارندگی، امتداد خشکسالی و موج‌های گرمای تابستان امسال در کنار سوءمدیریت و فساد حاکم بر جمهوری اسلامی، تنها یک نتیجه به‌همراه خواهند داشت: کشت محصول امسال آسیب خواهد دید و امتداد خشکیدگی موج مهاجرت‌های اقلیمی را در ایران شدت خواهد بخشید.
عبور از رکورد دمای جهانی ــ خشکسالی ایران نیز ۳۰ ساله شد
زمانه : مصطفی رضیئی
سازمان ملل و اتحادیه اروپا می‌گویند ماه ژوئن، گرم‌ترین ژوئن در تاریخ بشر از زمان ثبت دما بود. ایران نیز در این هفته موج‌های گرما و امتداد خشکسالی را تجربه کرد. مقامات جمهوری اسلامی می‌گویند این خشکسالی سراسری ۳۰ ساله شده است.
نخستین روزهای ماه ژوئیه، لبریز از خبرهای تلخ اقلیمی است. در روز سوم این ماه، رکورد گرم‌ترین روز تاریخ معاصر زمین شکسته شد. رکوردی که تنها ۲۴ ساعت دوام آورد تا در روز چهارم ژوئیه، دوباره شکسته شود.
دبیرکل سازمان ملل متحد هفتم ژوئیه گفت که تغییرات آب و هوایی از کنترل خارج شده است زیرا آمارهای غیررسمی نشان داد‌ه‌اند میانگین دمای جهان طی هفت روز تا چهارشنبه پنجم ژوئیه گرم‌ترین هفته‌ای بود که تاکنون به‌ثبت رسیده است. آنتونیو گوترش در ادامه هشدار دارد:
فکر می‌کنم اگر در به تعویق انداختن اقدامات کلیدی مورد نیاز اصرار کنیم، به‌سوی وضعیتی فاجعه‌بار حرکت می‌کنیم.
نخستین هفته این ماه به پایان نرسیده، خدمات تغییرات اقلیمی کوپرنیک در اتحادیه اروپا با همکاری سازمان جهانی هواشناسی نیز اعلام کرد که برابر بررسی‌های پژوهشگران آن‌ها، ماه ژوئن گرم‌ترین ماه ژوئن در تاریخ معاصر بشر بوده است.
این در حالی است که دمای سطح آب دریاها و اقیانوس‌ها به‌واسطه پدیده ال نینو، گرم‌تر از هر زمانی در حافظه معاصر بشر است و در قطب جنوب و در اوج زمستان، شاهد کمترین مساحت یخ در این قاره هستیم. تمامی این رویدادهای شدید آب‌وهوایی در حالی رخ می‌دهند که به‌واسطه فعالیت‌های صنعتی و سبک زندگی انسان، شاهد بیشترین انباشت گازهای گلخانه‌ای در اتمسفر زمین در هر زمانی در تاریخ بشر هستیم.
در روزهای پایانی ماه ژوئن، احمد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی ایران تایید کرد که امتداد خشکسالی (پدیده خشکیدگی) در ایران ۳۰ ساله شده است. او به خبر آنلاین گفت:
براساس شاخص خشکسالی SPI (شاخص بارش استاندارد) ما از سال ۱۳۷۲ به بعد به جز سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ همواره در کشور خشکسالی قرار داشته‌ایم.
خشکیدگی ممتد از ۱۳۷۲ تا به امروز
مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش اخیر خود با نام «بررسی کلی بیلان آب در کشور؛ وضعیت و چالش‌ها» نوشت هم‌اکنون مقدار کسری تجمعی منابع آب زیرزمینی در ایران حدود ۱۴۳ میلیارد متر مکعب است: «در معادله بیلان آب کشور، کل خروجی‌ها از کل ورودی‌ها بیشتر است. این امر باعث ایجاد کسری سالانه ۶٫۴ میلیارد مترمکعبی در ذخایر شده است که ۵.۸ میلیارد مترمکعب آن مربوط به منابع زیرزمینی است. بر اساس آمار و ارقام اعلام شده، در حال حاضر مقدار کسری تجمعی منابع آب زیرزمینی حدود ۱۴۳ میلیارد مترمکعب است که بسیار قابل توجه است.»
احمد وظیفه در گفت‌وگویی دیگر با خبرگزاری ایسنا بر تغییر شیوه بارندگی ایران در ۱۰ سال اخیر تاکید کرد:
بررسی میزان بارندگی‌ها در کشور طی یک بازه زمانی ۱۰ ساله نشانگر این است که ایران بارندگی‌های مورد نیاز خود را دریافت نکرده و در شرایط خشکسالی بوده است.
وظیفه در ادامه گفت که تنها مساحتی حدود یک ششم کشور شرایط مساعدی از نظر بارش دارند اما غالب نقاط کشور وضعیت مناسبی ندارند. طی بازه زمانی ۳ تا ۹ ماه گذشته نیزاستان سمنان، خراسان جنوبی، خراسان شمالی، خراسان رضوی، سواحل دریای خزر، قسمت اعظم آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، اردبیل و همین‌طور استان‌های قزوین، همدان، قم، مرکزی، بخش اعظم اصفهان، نقاط بسیاری از یزد، کرمان، هرمزگان، نیمه جنوبی فارس و سیستان و بلوچستان و ضعیت خشکسالی متوسط تا بسیار شدید و در بسیاری از مناطق، خشکسالی استثنایی را تجربه می‌کنند.
کشاورزی، فرونشست زمین و مهاجرت‌های اقلیمی
سازمان هواشناسی در خرداد امسال اعلام کرد که در سه استان خشکسالی ۱۰۰ درصدی شده است و تمامی استان‌های ایران درگیر خشکسالی هستند. داده‌های این سازمان می‌گوید که استان‌های البرز، یزد و سمنان شاهد خشکسالی ۱۰۰ درصدی هستند و شهر تهران نیز خشکسالی ۹۹٫۸۴ درصدی را شاهد است.
این سازمان می‌گوید ۶۰۲ دشت ایران در معرض فرونشست هستند. محمدحسن نامی رئیس سازمان مدیریت بحران ایران به خبرگزاری آفتاب گفت: «وزارت نیرو در حال بررسی راهکاری است که برداشت آب در چاه‌های حفرشده در کشور (چاه‌های مجاز و غیرمجاز) برای مدت زمان مشخصی (مثلاً یک یا دو سال) متوقف شود.»
بررسی‌های خرداد ماه «داده‌های باز ایران» می‌گوید در دوره‌های یک و ۱۰ ساله، «تنها در پنج استان کردستان، آذربایجان غربی، کهگیلویه و بویراحمد، همدان و لرستان درصد مساحت خشکسالی کمتر از ۹۰ درصد بوده است».
کمبود بارندگی، امتداد خشکسالی و موج‌های گرمای تابستان امسال در کنار سوءمدیریت و فساد حاکم بر جمهوری اسلامی، تنها یک نتیجه به‌همراه خواهند داشت: کشت محصول امسال آسیب خواهد دید و امتداد خشکیدگی موج مهاجرت‌های اقلیمی را در ایران شدت خواهد بخشید.
عزم جدی جمهوری اسلامی برای نابودی محیط‌زیست ایران
در نخستین هفته تیر ماه، ایسنا نوشت که برای نخستین بار در ۶۰ سال اخیر است که پیشینه دمای هوا در شمال سیستان و بلوچستان در بهار به محدوده ۵۰ درجه می‌رسد. گرمای شبانه روز گذشته زابل حتی از تمام تابستان‌های ۵۰ سال اخیر نیز گرم‌تر بوده است. بالاترین دمایی که از زمان تاسیس ایستگاه هواشناسی در این شهر ثبت شده، ۵۱ درجه بوده که تابستان سال ۱۳۴۹ یعنی بیش از ۵۰ سال قبل به ثبت رسیده است.
در این هفته، زابل توانست گرم‌ترین شهر جهان برای یک روز باشد. خبرآنلاین نوشت هفته سوم تیر ماه برای تهران به‌معنای روزهای ۴۰ درجه سانتی‌گراد یا گرم‌تر خواهد بود.
در ایران که این هفته‌ها با موج‌های شدید گرما، کمبود بارندگی و کمبود آب دست‌وپنجه نرم می‌کند، تنها چیزی که دیده نمی‌شود، عزمی جدی از سمت مقامات جمهوری اسلامی برای نجات محیط‌زیست ایران است. در مقابل، در همین هفته‌های گرم‌تر بهار و تابستان، این مقامات «برنامه هفتم توسعه» را عاری از مباحث محیط‌زیستی عرضه کردند.
به‌رغم اینکه از دولت تا سازمان محیط‌زیست تا مردم مخالف پتروشیمی میانکاله هستند، سرمایه‌گذاران این پروژه حصارکشی زمین این پتروشیمی را تمام کردند. حصارکشی که در جاده‌های مورد تردد انگشت‌شمار پلنگ‌های ایران هنوز صورت نگرفته است.
تنها عزم جدی‌ای که از جمهوری اسلامی و مقامات آن دیده می‌شود، تلاش‌شان برای نابودی محیط‌زیست ایران است. آن‌ها می‌دانند چه باید بکنند اما خلاف آن را انجام می‌دهند. همان‌گونه که احمد وظیفه به خبرآنلاین پنج گام مهم برای گذر از بحران کنونی خشکسالی را یادآور شد اما همچنان شاهد این هستیم که نظام خلاف آن را اجرا می‌کند:
- حرکت سریع به‌سمت اقتصاد کم‌کربن
- تغییر سیاست‌گذاری‌های کشاورزی برای توسعه الگوهای کشت متناسب با اقلیم ایران
- احداث ساختمان‌های تازه برابر استانداردهای بهینه مصرف انرژی
- ورود مدیریت بحران آب و محیط‌زیست به برنامه هفتم توسعه
- تجدیدنظر در سیاست‌های صادراتی کشاورزی با بازنگری در محصولاتی که آب را مفصل طلب می‌کنند
در این میانه مردم تنها مانده‌اند، نگران اینکه در هفته‌های پیش رو، در اوج گرمای تابستانی، آیا آب خواهند داشت؟ آیا برق خواهند داشت؟ اگر آب و برق نباشد، بعد چه می‌توانند بکنند؟
