حکم اعدام پخشان عزیزی به‌دلیل فعالیت‌های حقوق بشری و امدادی‌اش در مناطق جنگی سوریه و عراق، به‌ویژه در اردوگاه‌های آوارگان جنگ داعش، با اعتراض‌های گسترده‌ای روبه‌رو شده است. سازمان‌ها و فعالان حقوق بشر در داخل و خارج از ایران خواستار اقدام فوری برای نجات جان او شدهاند و تاکید دارند که این حکم نشان‌دهنده ادامه روند سرکوب مخالفان سیاسی در ایران است.
برای نجات جان پخشان عزیزی؛ درخواست خانواده، اعتراض های گسترده
اخبار روز : عزیز عزیزی، پدر پخشان، مددکار اجتماعی کرد محکوم به اعدام در ایران در یک فایل صوتی گفته است فرزندش تنها برای خدمت به انسان‌های آسیب‌دیده به شمال شرق سوریه رفته بود و به هیچ حزب و گروه سیاسی تعلق نداشته و ندارد. او می‌گوید اسنادی هم که در پرونده او موجود است، این موضوع را ثابت می‌کند.
این زندانی سیاسی به اتهام «بغی» یا قیام مسلحانه علیه جمهوری اسلامی ایران که مصداق آن «عضویت در جمعیت‌های معارض» عنوان شده، به چهار سال زندان و اعدام محکوم شده است. این حکم در ۱۹ دی در دیوان عالی ایران تأیید شد و سپس به اجرای احکام رفت.
پخشان عزیزی به مدت ۱۰ سال به عنوان مددکار در مناطق کردنشین سوریه به آوارگانی کمک می‌کرد که از جنگ با داعش فرار کرده بودند. اما او حدود ۱۸ ماه پیش در ایران بازداشت و به اعدام محکوم شد.
به گزارش بی بی سی تایید حکم اعدام پخشان عزیزی با واکنش‌های انتقادی گسترده‌ای روبرو شده است.
بسیاری از خانواده‌های دادخواه، فعالان مدنی، چهره‌ها و زندانیان سیاسی در ایران و سازمان‌های حقوق بشری خواهان لغو این حکم شدهاند.
خانواده پخشان عزیزی می‌گویند که او «تنها به دنبال عدالت و حقوق مردم بود.»
به گفته وکلای او، پرونده پخشان عزیزی نقایص متعددی دارد و سند یا مدرکی برای اثبات اتهام «بغی» در پرونده او موجود نیست. امیر رئیسیان، یکی از وکلای خانم عزیزی گفته است: «پخشان عزیزی نه در گروه‌های نظامی عضو بوده و نه فعالیت نظامی داشته، این حکم در تعارض با دادرسی منصفانه و بی‌توجه به ایرادات پرونده صادر شده و امروز به ما ابلاغ شد.»
آسو عزیزی، برادر پخشان: «وزارت اطلاعات لپ‌تاپ حاوی مدارک مددکاری خواهرم در سوریه را به دادگاه تحویل نداد»
آسو عزیزی، برادر پخشان، در پیامی در شبکه‌های اجتماعی از عموم مردم خواست که برای لغو این حکم به یاری خواهرش بیایند و گفت: «پخشان تنها به دنبال عدالت و حقوق مردم بود» و اتهامات وارد شده به خواهرش بی‌اساس و ناعادلانه است.
آقای عزیزی به بی‌بی‌سی گفت: لپ‌تاپی که وزارت اطلاعات از خواهرم ضبط کرده و حاوی تمام مدارک چندین ساله کار او در کمپ‌ها و سازمان‌های بین‌المللی است، «نه به دادگاه تحویل داده و نه صورت‌جلسه شده است.»
او همچنین تاییدیه‌های مختلفی را در اختیار بی‌بی‌سی قرار داد از سه ارگان بین‌المللی در اقلیم کردستان عراق و سوریه که طبق این نامه‌ها پخشان به‌صورت داوطلبانه در این ارگان‌ها فعالیت مددکاری انجام داده است.
در نامه‌ای به امضای ماجا هس، موسس سازمان غیرانتفاعی بشردوستانه سوئیسی در حوزه بهداشت در کشورهای مختلف از جمله شمال شرق سوریه فعالیت می‌کند، تایید می‌شود که خانم عزیزی در کمپ نوروز در منطقه دریک، که پناهجویانی از شنگال در آن مستقر بودند به‌عنوان داوطلب در حوزه کار اجتماعی، به‌ویژه برای زنان و کودکان آسیب‌دیده، فعالیت کرده است.
درنامه دیگر که به امضای سازمان توان‌بخشی و توسعه شمس در شمال شرق سوریه رسیده است، نشان می‌دهد خانم عزیزی از تاریخ سپتامبر ۲۰۱۷ میلادی تا دسامبر ۲۰۲۱ میلادی در اردوگاه الهول در شهر حسکه در حوزه کمک به زنان و کودکان نجات‌یافته از جنگ و خشونت به‌صورت داوطلبانه مددکاری کرده است.
و در نامه‌ای از هلال احمر شمال شرق سویه تایید می‌شود که خانم عزیزی از تاریخ دسامبر ۲۰۱۴ تا اوت ۲۰۱۷ در اردوگاه نوروز وابسته به این سازمان در شهر دیریک سوریه به‌عنوان مددکار اجتماعی فعالیت داوطلبانه داشته است.
عزیز عزیزی، پدر پخشان نیز با انتشار فایل صوتی گفت که دخترش یک مددکار اجتماعی بوده و در تمام مراحل پرونده‌اش ذکر شده که تمام فعالیت‌های خانم عزیزی همواره مسالمت‌آمیز بوده و تأکید داشت که «پرونده پخشان حتی با عقل هم جور در نمی‌آید، چه کسی می‌تواند در یک دوره کوتاه هم‌زمان دوره آموزشی دندان‌پزشکی، سیاسی و نظامی را بگذراند».
سپیده قلیان: «ما نمی‌توانیم و نمی‌خواهیم ساکت بمانیم و با زندگی به جنگ مرگ می‌رویم»
بسیاری از زندانیان سیاسی در محکومیت حکم پخشان عزیزی با انتشار نامه‌هایی از زندان صدای خود را به بیرون رسانده‌اند.
سپیده قلیان، فعال حقوق بشر و زندانی سیاسی، در نامه‌ای از زندان از پخشان عزیزی حمایت کرد و او را «صدای عدالت‌خواهی» خواند و گفت: «این‌جا تنها قصه یک فرد نیست. این‌جا داستان ما همه است. قصه‌ی پخشان با قصه همه ما گره خورده است… ما نمی‌توانیم و نمی‌خواهیم ساکت بمانیم و با زندگی به جنگ مرگ می‌رویم»
خانم قلیان خواستار اقدام فوری برای نجات پخشان از خطر اعدام شد و افزود که چنین حکمی نه‌تنها مغایر با اصول حقوق بشر است، بلکه نشانه‌ای از سیاست‌های سرکوبگرانه حکومت است.
سروناز احمدی فعال حقوق کودکان وزندانی سیاسی پیشین برای خانم عزیزی نوشت: «می‌گویی، می‌دونی پخشان یعنی چی؟ باید خودم می‌فهمیدم. باید خودم از آن سربند محکمت می‌فهمیدم. باید خودم از عشقِ توی چشمهات به بلوط‌های کردستان می‌فهمیدم. باید از همین که جمع صنوبر و قامت سروی می‌فهمیدم. چیست که این‌ها همه هست و تماما پایدار است و تماما پایدار است و مقاوم و به‌بندناکشیدنی؟ لبخند می‌زنی و می‌گویی پخشان یعنی شعر.»
سپیده رشنو هم در حمایت از خانم عزیزی نوشت: «زندگی حق ماست؛ در برابر مرگ‌آفرینی نظام سکوت نکنیم.»
هم‌زمان ۶۸ زندانی سیاسی زن و مرد از طیف‌های مختلف در زندان‌های اوین، تهران بزرگ، قزلحصار و لاکان رشت با انتشار بیانیه‌ای مشترک صدور حکم اعدام پخشان عزیزی ، بهروز احسانی و مهدی حسنی توسط دیوان عالی کشور را غیرانسانی توصیف کردند و از مجامع و سازمان‌های بین‌المللی به‌ویژه نهادهای فعال در حوزه حقوق بشر خواستند در راستای نجات جان زندانیان سیاسی از تمام ظرفیت خود برای اقدامات موثر استفاده نمایند. آنها همچنین افزایش بی‌سابقه اعدام‌ها در سال ۲۰۲۴ را تلاش حکومت برای «حفظ سایه وحشت و هراس بر جامعه» دانستند. در این بیانیه آمده است: «ما خواهان توقف فوری اجرای این حکم و لغو کلی مجازات اعدام هستیم.»
درمیان امضاکنندگان اسامی گلرخ ایرایی، وریشه مرادی سکینه پروانه، فروغ تقی پور، مرضیه فارسی، ناهید خداجو، شیوا شاه‌‌سیاه، حورا نیک بخت، مریم یحیوی، زرتشت احمدی راغب، رضا اکبری منفرد، عیسی چولاندیم، احمدرضا حائری، محمد حبیبی، مهران رئوف، حمزه سواری، حسین شنبه زاده، هومن طاهری، سعید ماسوری، فرزاد معظمی گودرزی و علی یونسی دیده می‌شود که از سازمان‌های بین‌المللی خواستند که برای نجات جان زندانیان سیاسی در خطر، از تمامی ظرفیت‌های خود استفاده کنند.
خانواده‌های دادخواه؛ «حکم اعدام پخشان عزیزی و وریشه مرادی را محکوم می‌کنیم»
گوهر عشقی، مادر دادخواه ستار بهشتی و گروهی از خانواده‌های دادخواه اعتراضات ۱۴۰۱ در کردستان و بوکان ، ۲۱ دی، ۱۰ ژانویه در پیام‌های ویدیویی هماهنگ در اینستاگرام خود به صدور حکم اعدام علیه پخشان عزیزی و وریشه مرادی اعتراض کرده و خواهان حمایت سازمان‌های حقوق بشری بین‌المللی شدهاند.
مادران و خانواده‌های دادخواه میلاد معروفی، شهریار محمدی، هیوا جان‌جان، ابراهیم شریفی‌فر، امجد عنایتی، سارینا ساعدی، هومن عبداللهی، آرام حبیبی، پیمان منبری، شاهو بهمنی، حبیب‌اللە فتحی و داریوش علیزاده با یادی از جان‌باختگان جنبش مهسا (ژینا) امینی، خواستار حمایت از پخشان عزیزی و وریشه مرادی شدهاند.
در اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ میلاد معروفی ۲۳ ساله، شهریار محمدی، ۲۸، هیوا جان‌جان ۳۲ و امجد عنایتی، ۲۵ ساله در جریان اعتراض‌های ۲۶ و ۲۷ آبان بوکان کشته شدند و ابراهیم شریفی‌فر، ۲۹ ساله هم که با ده‌ها گلوله ساچمه‌ای زخمی شده بود، در ۸ آذر در بیمارستانی در ارومیه جان باخت.
پیمان منبری ۲۵ و داریوش علیزاده ۳۳ ساله، ۱۶ مهر با شلیک نیروهای امنیتی در سنندج کشته شدند. سارینا ساعدی، ۱۵ ساله، چهارم آبان (چهلم مهسا امینی) در سنندج با ضربات به سرش مصدوم شد و در خانه جان سپرد. آرام حبیبی، ۲۸ ساله و اهل سنندج ۲۶ آبان در مراسم خاکسپاری داریوش علیزاده، یکی دیگر از کشته‌شدگان با گلوله مامواران کشته شد. شاهو بهمنی ۳۶ ساله اهل دیواندره هم در همان روز با گلوله کشته شد. همشهری او حبیب‌اللە فتحی، ۶۲ ساله هم دو روز بعد با گلوله ماموران کشته شد. هومن عبداللهی، ۲۱ ساله، ۱۶ آذر در اعتراضات محله حسن‌آباد سنندج هدف گلوله ماموران قرار گرفت و کشته شد.
در جریان اعتراضات ۱۴۰۱ شهرهای کردستان و مناطق کردنشین در آذربایجان غربی صحنه اعتراضات پرشمار و سرکوب سنگین معترضان بود. بیشترین آمار مرگ معترضان در این مناطق و همچنین استان‌های مازندران، تهران،البرز و سیستان و بلوچستان ثبت شده است.
دادخواهی و پیگیری پرونده کشته‌شدگان آن سال به جز موارد انگشت‌شماری تا کنون بی‌نتیجه مانده است.
اعتراض فعالان مدنی و نهادهای حقوق بشری به حکم پخشان عزیزی
همچنین امروز در دوازدهمین سالروز ترور سکینه جان‌سیز، فیدان دوغان و لیلا شایمز هزاران نفر در پاریس تظاهرات کرده و در خلال آن از پخشان عزیزی، زینب جلالیان و وریشه مرادی حمایت کردند.
در همین حال، برخی سازمان‌های حقوق بشری بین‌المللی، از جمله عفو بین‌الملل، با انتشار بیانیه‌هایی خواستار لغو حکم اعدام خانم عزیزی و بررسی مجدد پرونده او شدند. این سازمان‌ها بر بی‌اساس بودن اتهامات و نبود شواهد مستند علیه پخشان تأکید کرده و از مقامات جمهوری اسلامی ایران خواستند که به حقوق انسانی زندانیان احترام بگذارند.
حکم اعدام پخشان عزیزی به‌دلیل فعالیت‌های حقوق بشری و امدادی‌اش در مناطق جنگی سوریه و عراق، به‌ویژه در اردوگاه‌های آوارگان جنگ داعش، با اعتراض‌های گسترده‌ای روبه‌رو شده است. سازمان‌ها و فعالان حقوق بشر در داخل و خارج از ایران خواستار اقدام فوری برای نجات جان او شدهاند و تاکید دارند که این حکم نشان‌دهنده ادامه روند سرکوب مخالفان سیاسی در ایران است.
در کنار این، برخی چهره‌های سیاسی و اجتماعی در ایران و در سطح بین‌المللی نیز با اشاره به افزایش چشمگیر اعدام‌ها در ایران در سال ۲۰۲۴، این سیاست را به‌عنوان تلاشی از سوی حکومت برای ایجاد «سایه وحشت و هراس» در جامعه توصیف کرده‌اند.
