اگرچه تاکنون در خارج از این تأسیسات افزایش میزان پرتوهای رادیواکتیو ثبت نشده است، اما نشت احتمالی این مواد، خطرات جدی برای سلامت انسان و محیط زیست به همراه دارد. در حال حاضر بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تأسیسات هسته‌ای آسیب‌دیده دسترسی ندارند.
عواقب زیست‌محیطی ناروشن حمله به تأسیسات اتمی و نظامی ایران
شبنم فون‌هاین – دويچه‌وله : هنوز ابعاد تخریب ناشی از حملات موشکی اسرائيل و بمباران تأسیسات هسته‌ای و نظامی ایران روشن نیست. تنها در یک روز ۱۴ بمب چندهزار کیلوگرمی و ۳۰ موشک به فردو، اصفهان و نطنز اصابت کرد. پیامدهای زیست‌محیطی این حملات کدامند؟
حمله به تأسیسات هسته‌ای و نظامی ایران می‌تواند آسیب‌های زیست‌محیطی بلندمدت به همراه داشته باشد. به گفته گاوخار موخاتژانوا (Gaukhar Mukhatzhanova)، از مرکز خلع سلاح و عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای در وین، وسعت واقعی خسارت‌های حمله به این مراکز هنوز روشن نیست.
او در گفت‌وگو با دویچه‌وله اعلام کرد که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکنون نتوانسته تأثیرات حملات، به‌ویژه به تأسیسات زیرزمینی غنی‌سازی اورانیوم در فردو را به‌طور کامل تأیید کند. موخاتژانوا می‌گوید: «ما در تصاویر ماهواره‌ای برخی آسیب‌ها را می‌بینیم، اما ابعاد واقعی خسارت و هزینه‌های آن را نمی‌دانیم.»
آلودگی‌های رادیواکتیو و شیمیایی
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر این باور است که در چندین محل، آلودگی‌های رادیواکتیو و شیمیایی به وجود آمده است. در تأسیسات زیرزمینی ممکن است هزاران سانتریفیوژ به دلیل قطع ناگهانی برق آسیب دیده باشند.
این سانتریفیوژها با اورانیوم هگزافلوراید (UF6) که ماده‌ای بسیار واکنش‌پذیر است، کار می‌کنند.
اگرچه تاکنون در خارج از این تأسیسات افزایش میزان پرتوهای رادیواکتیو ثبت نشده است، اما نشت احتمالی این مواد، خطرات جدی برای سلامت انسان و محیط زیست به همراه دارد. در حال حاضر بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تأسیسات هسته‌ای آسیب‌دیده دسترسی ندارند.
آلودگی شیمیایی و خطرات بلندمدت زیست‌محیطی
روزبه اسکندری، کارشناس محیط‌زیست، در گفت‌وگو با دویچه‌وله تأکید می‌کند: «ما اطلاعات زیادی نداریم و دقیقاً همین موضوع بزرگ‌ترین مشکل است.»
اسکندری یکی از کارشناسان مستقلی است که سال‌ها درباره آلودگی‌های زیست‌محیطی در ایران تحقیق کرده‌اند. او می‌گوید: «مقام‌های ایرانی همیشه ادعا می‌کنند همه‌چیز تحت کنترل است. اما اکنون هم تقریباً هیچ اطلاع‌رسانی درباره خطرات زیست‌محیطی انجام نمی‌شود، حتی برای مردمی که در نزدیکی محل‌های حمله زندگی می‌کنند.»
اسکندری همچنین به انفجار بزرگی اشاره می‌کند که اردیبهشت امسال در بندرعباس رخ داد. به گفته او، دود ناشی از سوختن مواد شیمیایی مقادیر زیادی دوده، اکسیدهای نیتروژن، دی‌اکسید گوگرد و دیگر آلاینده‌ها را در هوا پخش کرد و کیفیت هوا را در مناطق اطراف برای چندین روز به‌شدت کاهش داد.
به گفته این کارشناس محیط زیست، در ویدئوهای منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی می‌توان دود مشابهی را دید که پس از حملات ارتش اسرائیل به برخی تأسیسات موشکی ایران از محل سانحه برخاسته است.
آلودگی خاک؛ از پیامدهای نادیده گرفته‌شده جنگ
روزبه اسکندری همچنین به آلودگی خاک اشاره می‌کند و می‌گوید: «این آلاینده‌ها خاک را آلوده می‌کنند. آلودگی خاک در درگیری‌های نظامی یکی از بدترین، اما اغلب نادیده گرفته‌شده‌ترین پیامد زیست‌محیطی جنگ است.»
به گفته او، این آلاینده‌ها اغلب دهه‌ها در لایه‌های بالایی خاک باقی می‌مانند و کیفیت خاک را کاهش می‌دهند؛ پیامدی که خود را با از دست رفتن حاصل‌خیزی و توانایی بازسازی طبیعی خاک نشان می‌دهد.
یادآوری دوران جنگ ایران و عراق
در ایران چنین پیامدهای بلندمدتی پیش‌تر در جریان جنگ هشت‌ساله ایران و عراق مشاهده شده است. استان‌های خوزستان، ایلام و کرمانشاه در غرب و جنوب غربی ایران، واقع در مرز با عراق، در آن زمان بیشترین آسیب را دیدند.
خوزستان با پالایشگاه‌ها و صنایع نفتی مهم خود به‌شدت بمباران شد. استفاده گسترده از خودروهای زرهی نظامی نیز به آزاد شدن فلزات سنگین و بقایای سمی منجر شد و بسیاری از زمین‌های کشاورزی که زمانی حاصل‌خیز بودند، غیرقابل استفاده شدند.
مطالعات دانشگاه‌های محلی همچنین افزایش نرخ ابتلا به سرطان‌ها، بیماری‌های تنفسی و مشکلات پوستی را نشان می‌دهد.
تخریب زیست‌محیطی، در کنار مدیریت ضعیف مزمن در سیستم سیاسی و تغییرات اقلیمی فزاینده، مانند موج‌های مکرر گرما، تأثیرات اجتماعی مستقیمی به دنبال داشته که تا امروز ادامه دارد.
بر اساس آخرین آمارهای دولتی موجود، استان خوزستان در ۲۰ سال گذشته بالاترین نرخ مهاجرت داخلی در میان استان‌های ایران را داشته است.
این استان که شهرهایی چون شوش، یکی از قدیمی‌ترین شهرهای مسکونی جهان و پایتخت پیشین امپراتوری ایلام (از هزاره چهارم تا هزاره اول پیش از میلاد)، و شوشتر با سیستم آبیاری باستانی خود که از سال ۲۰۰۹ در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده، را در خود جای داده، سال‌هاست با کاهش جمعیت روبه‌رو است.
