رهبر ترکیه امیدوار است با تغییر سرنشین جدید کاخ سفید اینگونه عملیات را به منظور ریشه کن کردن نیروهای دموکراتیک سوریه که بسیار نزدیک است به پ.ک.ک (گروه چریکی کرد در ترکیه که از سال 1984 با دولت ترکیه در جنگ است)، گسترش دهد و نیز بتواند پایگاه انتخاباتی ملی گرایانۀ خود در منطقۀ وسیعی که در شمال سوریه فتح کرده است، را تقویت کند. اردوغان می تواند با اسکان نزدیک به ۴ میلیون پناهندۀ سوری که از سال ۲۰۱۱ برای فرار از رژیم بشار اسد به ترکیه وارد شده اند، در آن منطقه ترکیب جمعیت را تغییر دهد.
اردوغان سرکوب کردها و مذاکره با آنها را در هم آمیخته است
تغییر در موازنه های ژئوپلیتیک منطقه ای، دولت اسلامی- ناسیونالیست ترکیه را وادار به تلاش می کند تا از طریق مذاکره راهی برای «مسئله کردها» بیابد، اما سرکوب آنها همچنان ادامه دارد و حتی به سایر بخشهای اپوزیسیون نیز گسترش می یابد.
ظفر سیوریکایا(استانبول)
ترجمۀ شیدا نبوی (منبع : نشریۀ مدیاپارت ـ پاریس/فرانسه)
در حالی که انتخاب مجدد دونالد ترامپ در پنجم نوامبر بخشی از جمعیت ایالات متحده و دموکراسیهای جهان را در اضطراب فرو برد، در آنکارا، در کاخ ریاست جمهوری ترکیه، برایی رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ناسیونالیست اسلامی، زمان جشن بود.
رهبر ترکیه یکی از اولین کسانی بود که به «دوستش» ترامپ، «برندۀ یک مبارزۀ بزرگ» تبریک گفت. او در ماه می ۲۰۲۳، در جریان انتخاب مجدد خویش، پیام مشابهی از رئیس جمهور سابق ایالات متحده به دلیل این «پیروزی بزرگ برحق» خود دریافت کرد. دونالد ترامپ در آن زمان افزود: «من او را به خوبی می شناسم، او یک دوست است». در دوران ریاست جمهوری جو بایدن، این دو سیاستمدار، که همیشه احترام متقابل از خود نشان می دادند، از طریق مشاورانشان با هم در تماس بوده اند.
اردوغان در هفتم نوامبر یکی از معدود رهبران جهان بود که با برندۀ انتخابات آمریکا تلفنی صحبت کرد، هنگامی که ایلان ماسک نیز حضور داشت، که او نیز روابط بسیار خوبی با رهبر ترکیه دارد.
اعلام گزینش مایک والتز، نمایندۀ جمهوریخواه کنگره به عنوان مشاور امنیت ملی، و انتصاب مارکو روبیو، سناتور محافظه کار فلوریدا به عنوان وزیر امور خارجه، و تولسی گابارد، دموکرات سابق و نظریه پرداز توطئه، به عنوان مدیر اطلاعات، از جانب ترامپ، اندکی از شور و شوق آنکارا کاست.
در سال ۲۰۱۹، این سه نفر آشکارا از تهاجم ارتش ترکیه و شبه نظامیان اسلام گرای عرب و ترکمن، که توسط آنکارا تأمین مالی می شدند، به شمال سوریه انتقاد کردند. این حمله، سومین حملۀ ترکیه بود علیه نیروهای دموکراتیک سوریه (FDS)، عمدتاً کُرد، که با توافق دونالد ترامپ صورت گرفت چرا که او نیروهای ویژۀ حاضر در منطقۀ تحت حمایت نیروهای دموکراتیک سوریه را، به عنوان بخشی از مبارزه با داعش، از آنجا خارج کرد.
کردها، کلید ژئوپلیتیک منطقه
رهبر ترکیه امیدوار است با تغییر سرنشین جدید کاخ سفید اینگونه عملیات را به منظور ریشه کن کردن نیروهای دموکراتیک سوریه که بسیار نزدیک است به پ.ک.ک (گروه چریکی کرد در ترکیه که از سال 1984 با دولت ترکیه در جنگ است)، گسترش دهد و نیز بتواند پایگاه انتخاباتی ملی گرایانۀ خود در منطقۀ وسیعی که در شمال سوریه فتح کرده است، را تقویت کند.
اردوغان می تواند با اسکان نزدیک به ۴ میلیون پناهندۀ سوری که از سال ۲۰۱۱ برای فرار از رژیم بشار اسد به ترکیه وارد شده اند، در آن منطقه ترکیب جمعیت را تغییر دهد.
بنابراین اردوغان مانند دورۀ قبلی ریاست جمهوری دونالد ترامپ، باید به دیپلماسی شخصی و تماسهای تلفنی انحصاری خود با رئیس جمهور آیندۀ بسیار همه کاره تکیه کند تا با دور زدن دولت آمریکا به اهداف خود برسد.
یکی دیگر از موضوعات نگران کننده برای دولت ترکیه، تضعیف ایران در منطقه است. این همسایۀ ترکیه در سال ۲۰۲۲ با موجی از اعتراضات حول شعار «زن، زندگی، آزادی»، که از جنبش کردهای ترکیه به ایران رسیده بود، تضعیف شده بود. رژیم تهران همچنین از وضعیت اقتصادی بسیار دشواری رنج می برد که با تحریمهایی که ترامپ قول تشدید آن را داده است، بیشتر هم تضعیف خواهد شد. به گفتۀ «کوما چیچِک» یکی از مقامات و محققان دانشگاهی ترکیه، اگر ایران دچار هرج و مرج شود و آتش مخالفت در مناطق کردنشین ایران بالا بگیرد، در میان کردهای ترکیه طنین انداز خواهد شد.
مهمتر از همه اینست که رژیم آخوندها در برابر اسرائیل، دشمن اصلی اش در منطقه، بسیار ضعیف به نظر می رسد. او نتوانست از ترور اسماعیل هنیه، رهبر سیاسی حماس (که تا هفتم اکتبر ۲۰۲۳ در استانبول اقامت داشت) در تهران و همچنین حسن نصرالله، رهبر حزب الله لبنان، متحد اصلی این رژیم در منطقه، جلوگیری کند. خطر تشدید درگیریها بین تهران و تل آویو و بی ثباتی در ایران، آنکارا را نگران کرده است.
چیچِک می گوید: «در زمان حملۀ آمریکا به عراق برای سرنگونی صدام حسین، کردهای عراق توانستند کارتهای خود را به درستی بازی کنند و یک منطقۀ خودمختار در سیستم فدرال ایجاد کنند. در طول جنگ داخلی سوریه، کردهای سوریه با زور اسلحه به خودمختاری واقعی از رژیم دمشق دست یافتند.» این محقق می افزاید: «اگر ایران دچار هرج و مرج شود و آتش مخالفت در مناطق کردنشین ایران بالا بگیرد، در میان کردهای ترکیه [جایی که تعداد آنها بیشتر از کشورهای مجاور است و حدود 20 درصد از کل جمعیت را تشکیل می دهند] پژواک ایجاد خواهد کرد.»
به گفتۀ او، این نگرانیهای سیاسی و امنیتی با فرصتهای بالقوه ای که تضعیف ایران می تواند در منطقه ایجاد کند، همراه است: در چنان موقعیتی، ترکیه می تواند مهره های خود را برای پر کردن خلاء به جا مانده از رقیب ایرانی خود، به ویژه در سوریه و عراق، پیش ببرد. اما تا زمانی که ارتش ترکیه در کوهستانهای عراق علیه پ.ک.ک متوقف شده است، نمی تواند از این فرصتها استفاده کند. در آنجا، جنبش در شبکه های تونلها خود را تثبیت کرده است، در حالی که بمباران منظم مناطق غیرنظامی، خصومت فزایندۀ مردم محلی را برای رژیم ترکیه به ارمغان آورده است.
در سوریه، کارنامۀ اردوغان چندان بهتر نیست: نزدیکی او با بشار اسد که ماههاست تحت حمایت مسکو تلاش می کند با کردهایی که بخشی از شمال و شرق کشور را در اختیار دارند و از حمایت ائتلاف بین المللی علیه داعش بهره می برند، مقابله کند، هیچ نتیجۀ ملموسی نداشته است.
یک سیاست نامنظم
به نظر می رسد این وضعیت ژئوپلیتیکی جدید بیانیۀ هیجان انگیز رهبر راست افراطی ترکیه و متحد ضروری اردوغان، دِولِت باغچِلی، را توضیح دهد؛ در 22 اکتبر، او در پارلمان اعلام کرد که نه تنها مذاکرات صلح با پ.ک.ک را در نظر دارد، بلکه حتی به آزادی مشروط عبدالله اوجالان، بنیانگذار پ.ک.ک. که از سال 1999 در جزیرۀه اِیمرالی در دریای مرمره زندانی است، فکر می کند: «بگذارید رهبر تروریستها به این پارلمان بیاید و انحلال سازمان خود را اعلام کند»، او رهبر «گرگهای خاکستری» را، به قول فاشیستهای ترک، دعوت کرد.
روز بعد، در قلب آنکارا، پایتخت ترکیه، یک زن و یک مرد از پ.ک.ک. با سلاحهای خودکار به مقر صنایع هوافضای ترکیه حمله کردند و پنج نفر را کشتند و خود نیز به ضرب گلوله کشته شدند. ترکیه در اقدامی تلافی جویانه کارزار بمباران کوه های عراق، که پایگاههای این سازمان در آنجاست، و همچنین نقاطی را در سوریه آغاز کرد و زیرساختهای غیرنظامی، نانواییها، سیلوهای غلات و چاه های نفت را هدف قرار داد.
این موج اخیر خشونت مانع از تکرار پیشنهاد رهبر راست افراطی نشده است. چیچک تأکید می کند: «این واقعیت که این پیشنهاد از طرف راست افراطی می آید؛ که خود در بوروکراسی دولتی و دستگاه امنیتی ترکیه تثبیت شده است، به نظر می رسد تضمینی باشد که این بار آنها سعی نخواهند کرد مذاکرات صلح را از درون بر هم بزنند».
تولای هاتیموغلاری، از رؤسای DEM می گوید: «بگذارید آنها بدانند که ما آمادۀ صلح هستیم اما برای مبارزه نیز آماده ایم».
عبدالله اوجالان که نزدیک به چهار سال در حبس انفرادی و انزوای کامل به سر می برد، توانست ملافاتی داشته باشد که خود، نشانه ای از تمایل مقامات به گفتگو است. اما کمی بعد، در ۳۱ اکتبر، احمد اوزر، شهردار کردتبار یکی از بزرگترین مناطق استانبول، به اتهام «عضویت در یک سازمان تروریستی» دستگیر و بازداشت شد و یک مدیر نزدیک به دولت به جای او منصوب شد. او در آوریل ۲۰۲۳ بر اساس فهرستی از احزاب اصلی اپوزیسیون، CHP، و با حمایت دمکراتها (حزب برابری و دموکراسی مردم، HDP) که از کردها و اقلیتها دفاع می کند، با اختلاف زیادی از دیگر کاندیداها، انتخاب شده بود.
در چهارم نوامبر، شهرداران دموکرات سه شهر عمدتاً کردنشین: ماردین، هالفتی و بتمن، از سِمَتهای خود برکنار شدند و تظاهرات رأی دهندگان آنها با خشونت توسط نیروهای پلیس سرکوب شد.
DEM توانست روی حمایت نمادین حزب جمهوریخواه خلق حساب کند، به ویژه روی شخص شهردار استانبول، اکرم امام اوغلو، که به نشانۀ همبستگی به ماردین سفر کرد. شهردار استانبول، شهر اصلی و ریۀ اقتصادی این کشور، می تواند در لیست بعدی قدرتمداران باشد؛ او از سال ۱۴۰۱ به دلیل «احمق» خواندن وزیر کشور سابق تحت پیگرد قانونی قرار گرفته است: او در وهلۀ اول به دو سال و هفت ماه زندان و محرومیت از زندگی سیاسی محکوم شده است. اپوزیسیون کمالیست نگران است که دولت وسوسه شود و به قضات دستور دهد که شر رقیب بالقوۀ اردوغان را کم کنند.
حدس زدن استراتژی دولت ترکیه، بین فراخوان برای صلح و قطبی شدن شدید، وعده های گشایش و سرکوب، دشوار است.
گلستان کوچیقیت، رئیس گروه پارلمانی دمکرات، روز پنجشنبه 14 نوامبر گفت: «آنها از یک طرف در مورد صلح حرف می زنند، و از سوی دیگر شهرداران منتخب را با مدیران مورد نظر خود جایگزین می کنند». روز یکشنبه ۱۷ نوامبر در بتمن، یک گردهمایی بزرگ «برای آزادی و دموکراسی» توسط حزب طرفدار کردها برگزار شد.
تولای هاتیموغلاری، رئیس دوم آن حزب، در پشت تریبون، حمایت خود را از یک «راه حل شرافتمندانه، غیرخشونت آمیز و دموکراتیک» برای «مسئلۀ کردها» اعلام کرد. او گفت: این چیزی است که ما برای آن آماده هستیم، اما آیا دولت آماده است؟ بگذارید آنها بدانند که ما آمادۀ صلح هستیم اما برای مبارزه نیز آماده ایم.
مدیاپارت -22 نوامبر 2024
