ارتباطات شبکه‌ای گسترده و نهادهای از پیش موجود فعال در گستره‌ی ساختاری جنبش‌های اجتماعی از اهمیتی ویژه و اساسی برخوردارند و عدم دستیابی جنبش‌های اعتراضی-انقلابی اخیر به هدف اصلی و نهایی در ایران، متاثر از عدم قدرت‌یابی و تداوم و تکثیر فعالیت نهادهای مدنی مردمی مستقل می‌باشد. مردم ایران به گذار از حکومت دینی استبدادی باور دارند. این مرحله در تاریخ کشور ایران بر اساس مبارزات و تجارب مردم و طی فرایندی تاریخی حاصل آمده که بازگشت‌ناپذیر است و من نسبت به آینده جنبش امیدوار هستم.
مصاحبه اختصاصی با نرگس محمدی، فعال حقوق بشر: به اراده مردم در جنبش “زن، زندگی، آزادی” افتخار می‌کنم و به آینده آن امیدوارم
نرگس محمدی، فعال حقوق بشر، روزنامه‌نگار و یکی از سرشناس‌ترین زندانیان سیاسی در جمهوری اسلامی، که بارها از درون سلول‌های زندان اقدام به افشاگری نموده است، در مصاحبه‌ای اختصاصی با رادیو بین‌المللی فرانسه، از داخل زندان اوین در تهران، از اهداف خود برای ادامه مبارزه تا تحقق دموکراسی، آزادی و برابری سخن گفته است. نرگس محمدی از داخل زندان اوین به پرسش‌های دریا کیانپور، از بخش فرانسه در رادیو بین‌المللی فرانسه به صورت «کتبی» پاسخ داده است.
نرگس محمدی، سخنگوی کانون مدافعان حقوق بشر و برنده جایزه اولاف پالمه، در مصاحبه اختصاصی با رادیو بین‌المللی فرانسه، ضمن تاکید بر ادامه مبارزات خود برای دستیابی به اهدافش، به دشواری‌های زندگی در «چهار دیوار سخت و سرد زندان» و «دوری و حسرت دیدار کیانا و علی (فرزندانش) و پدر پیر و بیمارش» اشاره کرده و می‌گوید: «گاه با دیدن یک گنجشک یا پروانه‌ای چرخان در فضای حیاط زندان، یاد لطافت و زیبایی‌های کیانا و با دیدن یک قاصدک یاد علی مهربانم می‌افتم».
خانم محمدی، در بخش دیگری از این مصاحبه، به «جنبش انقلابی “زن، زندگی، آزادی”» پرداخته و تاکید دارد که بر این باور است این جنبش «در تمام وجوه زندگی فردی و اجتماعی در بین نیروها و جریانات اجتماعی-سیاسی و فرهنگی، حتی مذهبی، تغییرات بنیادی و عمیقی بوجود آورده است».
نرگس محمدی تاکید کرده است: «در جنبش انقلابی “زن، زندگی، آزادی” عنصر آگاهی و اراده‌ی خواست مردم برای تغییر بنیادی و گذار از جمهوری اسلامی و تحقق دموکراسی به وضوح قابل ملاحظه و دارای قدرت است».
به گفته این فعال حقوق بشر، «زنان» در جامعه کنونی ایران، «قدرتی پیدا کرده‌اند تا جامعه را وادارند تا به مسئله خشونت، سرکوب، انقیاد، سلطه و ستم بر زنان توجه کرده و تحقق حقوق زنان را به مثابه مسئله‌ای کلیدی در تحقق دموکراسی، آزادی و برابری ببینند».
خانم محمدی که تاکنون «در ۶ محاکمه» به «۳۲ سال زندان» و «۱۵۴ ضربه شلاق» محکوم شده است و هم‌اکنون در زندان به سر می‌برد، تاکید دارد که آنچه برایش جنگیده و «شغل، درآمد، زندگی و حتی فرزندانش را از دست داده، به بار نشسته است».
این فعال سرشناس حقوق بشر که نزدیک به سه دهه سابقه فعالیت مدنی و حقوق بشری دارد، تاکید کرده است: «مبارزه‌ی من معطوف به ایجاد تغییرات بنیادین در بطن جامعه و در میان مردم ایران است».
نرگس محمدی، «عنصر “مردم”» را «عنصری پایه‌ای و ریشه‌ای» در «معادله‌ی ایجاد تغییر و تحول اساسی-انقلابی-پایدار» برای «تحقق آزادی، دموکراسی و برابری» ارزیابی کرده است.
خانم محمدی، در بخشی از این مصاحبه اختصاصی به گشوده شدن «۵ پرونده امنیتی» علیه وی از دی ماه سال گذشته اشاره کرده و می‌گوید: «گرچه پیش از این هم به موجب بیانیه‌ای که خرداد ۱۴۰۱ در زندان قرچک داده بودم به ۱۵ ماه حبس و “۴ ماه رفتگری تحت نظارت شهرداری تهران” محکوم شده‌ام».
مشروح مصاحبه اختصاصی نرگس محمدی، فعال حقوق بشر و زندانی سیاسی با رادیو بین‌المللی فرانسه
-رادیو بین‌المللی فرانسه: خانم نرگس محمدی، حال و روحیه شما چگونه است و روزهای زندان را چگونه می گذرانید ؟
-نرگس محمدی: ابتدا از اینکه تلاش می‌کنید صدای ما را در جهان بلند کنید صمیمانه سپاسگزارم. من تلاش کرده و می‌کنم که مبارزه و تقلا برای اهدافم را در بستر زندگی واقعی با تمام جلوه‌های معنادار و زیبایش ادامه دهم. البته می‌دانم که چهار دیوار سخت و سرد زندان و دوری و حسرت دیدار کیانا و علی (فرزندانش) و پدر پیر و بیمارم بخشی از زیبایی‌ها و لذت‌های زندگی‌ام را از من ربوده‌اند. گاه با دیدن یک گنجشک یا پروانه‌ای چرخان در فضای حیاط زندان، یاد لطافت و زیبایی‌های کیانا و با دیدن یک قاصدک یاد علی مهربانم می‌افتم. آوازی برایشان می‌خوانم و وعده‌ی دیدار را در ذهنم قوت می‌بخشم. خانواده‌ها هر هفته یکشنبه به دیدار زنان زندانی می‌آیند و من با حسرتی عجیب‌تر از حسرت، گام‌های شتابانشان برای دیدار را به تماشا می‌نشینم. مادرها از شنبه تا چهارشنبه می‌توانند با فرزندانشان تلفنی صحبت کنند. و گوش‌های من واژه‌های جانم دخترم و پسر عزیزم را از هوا می‌گیرد و در خیالم بازتابی رویایی می‌بخشد.
تحمل حسرت، محرومیت و هجران سخت است. سخت واژه‌ای الکن برای توصیف این وضعیت است، اما انسان قادر است هر رنجی را برای آرمان و اهداف خود تحمل کند. در بطن رنج، سرخوشی، امید، شور و عشق را بیافریند، تجربه و منتشر کند و زندگی را معنا و جلا بخشد.
زندگی در زندان برای من جلوه و نوع خاصی از زندگی است. حالم خوب است. بسیار امیدوارم و در تلاش و تقلایم. روزهای هفته، برنامه‌های مطالعاتی، ورزشی، تماشای فیلم، برگزاری جلسات فمینیسم، جلسات خبر و تحلیل داریم. گاهی دور هم تولد یا جشنی می‌گیریم و آواز می‌خوانیم و می‌رقصیم.
این بار هم تلاش می‌کنم تحقیق در مورد “شکنجه سفید” و “سلول انفرادی” را ادامه دهم. پرداختن به مسئله “تعرض و اذیت و آزار جنسی” زنان معترض و مخالف توسط ماموران حکومتی به عنوان دغدغه حقوق بشری و البته فمینیستی بخشی از تلاشم شده است. این روزها مشغول خواندن کتاب جنبش اجتماعی چیست؟ نوشته‌ی هنگ جانستون هستم که جنبش “زن، زندگی، آزادی” را برایم تبیین و نقاط ضعف و قوت آن را برجسته می‌کند.
برنامه کاری فشرده دارم. روزها به سرعت شب می‌شوند و من شب را به امید تماشای سحری دیگر می‌گذرانم.
-رادیو بین‌المللی فرانسه: در پی برخاستن جنبش “زن، زندگی، آزادی” آیا در حال و هوای زندان تغییری پدید آمده است ؟ تغییر در روحیه زندانیان ؟ تغییر در رفتار زندانبانان ؟
-نرگس محمدی: به اعتقاد من جنبش “زن، زندگی، آزادی”، در تمام وجوه زندگی فردی و اجتماعی در بین نیروها و جریانات اجتماعی-سیاسی و فرهنگی، حتی مذهبی، تغییرات بنیادی و عمیقی را بوجود آورده است. جنبش انقلابی اخیر، قدرت تغییر آرایش نیروهای سیاسی و وضعیت نیروهای اجتماعی را داشته و جامعه را در موقعیت و شرایطی متفاوت و بازگشت‌ناپذیر نسبت به گذشته قرار داده و بنیان‌های فکری و رویکردهای اجتماعی-فرهنگی را نه فقط نسبت به مسئله حقوق زنان بلکه به میانجی ستم بر زنان، نسبت به حکومت، جامعه، فرهنگ، سنت و مذهب متحول کرده و زنان را در مدار قدرت تعیین کننده، پیشتاز و رادیکال قرار داده است.
زنان قدرتی پیدا کرده‌اند تا جامعه را وادارند تا به مسئله خشونت، سرکوب، انقیاد، سلطه و ستم بر زنان توجه کرده و تحقق حقوق زنان را به مثابه مسئله‌ای کلیدی در تحقیق دموکراسی، آزادی و برابری ببینند.
بدیهی است این جنبش حاصل تلاش بسیاری از زنان از جمله زنان زندانی سیاسی-عقیدتی است که هم‌اکنون در زندان‌ها متحمل سلول‌های انفرادی، شکنجه‌های روحی و روانی و جسمی و جنسی شده و به زندان‌های طولانی محکوم شده‌اند. ما احساس بی‌نظیر و رضایت عمیقی داریم.
من إحساس می‌کنم آنچه برایش جنگیدم، شغل، درآمد، زندگی و حتی فرزندانم را از دست دادم، به بار نشسته است.
مبارزه‌ی من معطوف به ایجاد تغییرات بنیادین در بطن جامعه و در میان مردم ایران است. عنصر “مردم” در معادله‌ی ایجاد تغییر و تحول اساسی-انقلابی-پایدار و تحقق آزادی، دموکراسی و برابری عنصری پایه‌ای و ریشه‌ای است. پس از ۲۹ سال تجربه مبارزه مدنی آموخته‌ام که از تاثیر سایر عناصر تعیین‌کننده در معادله‌ی تغییرات بنیادین، چون قدرت و وضعیت حکومت، نظام بین‌الملل، قدرت‌های خارجی، وضعیت اقتصادی و … صرفنظر نکرده و دچار خطای نادیده گرفتن یا غفلت از آنها نشویم، اما با رویکرد جامعه و مردم محور باید اذعان کرد که افزایش آگاهی مردم و رشد افکار عمومی و شکل‌گیری أراده معطوف به تغییر به اتکای آگاهی مردم بسیار مهم و تعیین کننده است.
در جنبش انقلابی “زن، زندگی، آزادی” عنصر آگاهی و اراده خواست مردم برای تغییر بنیادی و گذار از جمهوری اسلامی تحقق دموکراسی به وضوح قابل ملاحظه و دارای قدرت است.
من در دادگاهی که در شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب به ریاست قاضی صلواتی در سال ۹۵ داشتم محکوم به ۱۶ سال حبس شدم. یکی از اتهامات من که در دادنامه انشا شده است، فعالیت‌های فمینیستی عنوان و شده و مصادیق آن مخالفت من با ۴ همسری مردان و یکی از عکس‌های منتشر شده‌ی من در فضای مجازی بود که کف دستم نوشته بودم حجاب اجباری=خشونت علیه زن و دادگاه آن را مخالفت با قرآن و شرع مقدس تشخیص داد.
این روزها چه کسی در ایران انکار می‌کند که حجاب اجباری، خشونت علیه زن است؟ مرگ مهسا امینی دلیلی روشن برای اعمال خشونت حکومت نبود؟
آگاهی مردم به ظلم حکومت علیه زنان از طریق حجاب اجباری، قوانین زن‌ستیز، فرهنگ مردسالار، سنت دیرینه‌ی فرودستی زن، گامی تعیین‌کننده و امیدآفرین است. هر چند حکومت هنوز با خشونت آن را سرکوب می‌کند و حتی قانون حجاب را نه تنها تغییر نداده، بلکه با تشدید جرم‌انگاری و مجازات زنان، قصد دارد قدرت پوشالی و لرزانش را پنهان نگاه دارد.
ما زندانیان زن به آنچه در خیابان‌های کشورمان به نام جنبش “زن، زندگی، آزادی” رخ داد و به اراده‌ی مردم افتخار می‌کنیم و حمایت کرده و خواهیم کرد.
زندانبان‌ها نیز تحت تاثیر این جنبش قرار گرفته‌اند. من تاکنون از چند نفر آنها شنیده‌ام که فرزندانشان به جنبش پیوسته‌اند.
-رادیو بین‌المللی فرانسه: شما از داخل زندان نیز فعالیت‌های دادخواهانه خود را دنبال می کنید، به مسئولان اتحادیه اروپا، سازمان های بین‌المللی نامه می فرستید. این اقدامات وضعیت شما را در زندان دشوارتر نمی‌کند؟ واکنش مقامات زندان در این زمینه چیست؟
-نرگس محمدی: از دی ماه سال گذشته تا امروز، ۵ پرونده امنیتی علیه من در دادسرای امنیت اوین باز شده و تاکنون ۱۱ احضاریه و اخطار دریافت کرده‌ام. یکی از پرونده‌ها در شعبه ۲۹ دادگاه انقلاب در حال رسیدگی و صدور محکومیت است.
گرچه پیش از این هم به موجب بیانیه‌ای که خرداد ۱۴۰۱ در زندان قرچک داده بودم به ۱۵ ماه حبس و ۴ ماه رفتگری تحت نظارت شهرداری تهران محکوم شده‌ام.
-رادیو بین‌المللی فرانسه: اکثر هم‌بندی‌های شما در زندان، فعالان حقوق شهروندی و یا زندانیان سیاسی و عقیدتی هستند. آنها به فعالیت‌های شما از درون زندان چگونه می نگرند؟
-نرگس محمدی: همبندیهایم زندانیان سیاسی-عقیدتی هستند که خود سال‌ها متحمل حبس بوده و هستند و اغلب نگاه حمایتی و همدلانه نسبت به فعالیت‌های اعتراضی از داخل زندان دارند. البته برخی نگرانند که با تداوم سرکوب حکومت به موجب فعالیت‌ها داخل زندان، چشم‌انداز آزادی را از دست خواهم داد.
-رادیو بین‌المللی فرانسه: دریافت خبر گزینش نماینده ایران به عنوان رئیس مجمع اجتماعی شورای حقوق بشر چه احساسی در شما برانگیخت ؟ آیا این گزینش، هر چند که گفته شود روندی دوره‌ای و اداری است، شما و یا دیگر فعالان دربند را از سازمان‌های بین‌المللی مدافع حقوق بشر ناامید نساخت ؟
-نرگس محمدی: طی نامه‌ای اعلام کرده‌ام که به اعتقاد من گزینش جمهوری اسلامی برای ریاست مجمع اجتماعی، دارای تضاد و تناقض‌های اساسی و ناامیدکننده و ابهام‌زا است.
جمهوری اسلامی ویرانگر جامعه‌ی مدنی ایران است ولی قرار است در این نشست با نهادهای مدنی گفتگو کند.
جمهوری اسلامی یکی از ناقضان فاحش و آشکار حقوق بشر و حکومتی سرکوبگر و خشونت‌طلب است ولی ریاست مجمعی جهانی را برعهده گرفته که هدفش بهبود وضعیت حقوق بشر در جهان است.
انتخاب جمهوری اسلامی نه تنها خطایی راهبردی در عرصه‌ی سیاسی است که صورت وضعیتی نادرست و منحرف کننده از قدرت “حکومت استبدادی دینی زن‌ستیز” را به نمایش گذشته و جایگاه نهاد سازمان ملل و شورای حقوق بشر را در جهان پرمخاطره کنونی،متزلزل و بی‌اعتبار می‌سازد، بلکه در اقدامی بی‌شباهت به اقدام خیانت‌آمیز نسبت به حقوق بشر، “حقوق بشر” را فاقد محتوای اصیل و مبتنی بر بنیان‌های فلسفی “حق” و “انسان”، و صرفا اهرم و ابزاری حیله‌گرانه و حتی نفرت‌انگیز نشان خواهد داد.
به باور من به عنوان یک فعال حقوق بشر که تاکنون در ۶ محاکمه به ۳۲ سال زندان و ۱۵۴ ضربه شلاق محکوم شده و در زندان به سر می‌برم، انتخاب جمهوری اسلامی به ریاست مجمع اجتماعی، صرفنظر از خطای راهبردی و استراتژیک در عرصه‌ی سیاست و قدرت، تنزل انکارناپذیر جایگاه حقوق بشر به سطح بازی‌ها و کشمکش‌های قدرت‌ها و دولت‌ها در پشت پرده‌ی سیاست‌های اقتصادی است که در درازمدت خطایی جبران‌ناپذیر، تاریخی و غیرقابل بازگشت خواهد بود.
وقتی این خبر به بند زنان اوین رسید یکی از همبندیهایم از من پرسید واقعا تو برای چه عمرت را هدر می‌دهی؟ تو به دنبال تحقق کدام اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر هستی؟ اعلامیه‌ای که پایگاه و حمایت‌کننده‌تان شورای حقوق بشر است و درست زمانی که جنبش انقلابی در ایران به دنبال تحقق دموکراسی و حقوق بشر و گذار از جمهوری اسلامی است، حکومت ناقض حقوق بشر را در ریاست این مجمع می‌نشاند؟
من همواره برای دفاع از حقوق بشر علیرغم پرداخت هزینه‌های سنگین، افتخار کرده‌ام اما بابت اقدام شورای حقوق بشر شرمنده‌ام.
-رادیو بین‌المللی فرانسه: آینده جنبش آزادی‌خواهی در ایران را چگونه می‌بینید ؟ تاکنون موج امیدهای برخاسته به بهای خون‌های فراوان، خاموش شده است.
-نرگس محمدی: جنبش انقلابی و چرخه‌ی جنبش‌های اعتراضی و اجتماعی در ایران، مردمی و متکی بر انرژی، پتانسیل و نیروی داخلی مبتنی بر کسب آگاهی جمعی و تاریخی خشونت‌پرهیز و بر أساس تجارت و مبارزات بیش از ۱۵۰ سال اخیر و با فراز و فرود بسیار است.
گستره‌ی جنبش، فراگیر، ایده‌های جنبش، مترقی و پرفورمنس‌های آن، خلاقانه، متکثر و استمراری است. البته برای رسیدن به هدف، نیازمند توجه و فعالیت بیشتر و جلب حمایت جهانی در برخی زمینه‌ها هستیم.
مردم ایران، دهه‌ها در پی نهادینه کردن جامعه‌ی مدنی بوده و ما شاهد پی‌ریزی و تداوم فعالیت‌ها علیرغم سرکوب، زندان و پلمب دفاتر قانونی آنها هستیم.
مردم به این نقطه رسیده‌اند که دموکراسی بدون نهادهای مدنی قدرتمند مستقل مردمی غیرممکن بوده و استحکام و استمرار نخواهد یافت.
ارتباطات شبکه‌ای گسترده و نهادهای از پیش موجود فعال در گستره‌ی ساختاری جنبش‌های اجتماعی از اهمیتی ویژه و اساسی برخوردارند و عدم دستیابی جنبش‌های اعتراضی-انقلابی اخیر به هدف اصلی و نهایی در ایران، متاثر از عدم قدرت‌یابی و تداوم و تکثیر فعالیت نهادهای مدنی مردمی مستقل می‌باشد. مردم ایران به گذار از حکومت دینی استبدادی باور دارند. این مرحله در تاریخ کشور ایران بر اساس مبارزات و تجارب مردم و طی فرایندی تاریخی حاصل آمده که بازگشت‌ناپذیر است و من نسبت به آینده جنبش امیدوار هستم.
-رادیو بین‌المللی فرانسه: انتظارات شما و دیگر فعالان حقوق بشر که در زندان با شما هستند، از آنان که در بیرون زندان هستند و از هموطنانی که در خارج از ایران زندگی می‌کنند، چیست؟
-نرگس محمدی: اعتراضات و جنبش‌های اجتماعی در ایران، به عنوان یک راهبرد و بسطی از سیاست‌های ستیز (contentious politics) (به نقل از کتاب هنگ جانستون)، می‌بایست مورد توجه جهانیان قرار گیرد. جامعه‌ی ما، جامعه‌ای جنبشی است که تغییرمحور و با مطالبات پردامنه‌ی سیاسی-اجتماعی و اقتصادی است. بدیهی است رویکرد ما به جنبش‌های اجتماعی مهم بوده و برای اتخاذ راهبرد از سوی چالش‌سازان و فعالان مدنی-سیاسی تعیین کننده است.
اگر طبق نظرات محققان جنبش‌های اجتماعی، سازمان‌ها و نهادها را عامل کلیدی بسیج مردم بدانیم (آنتونی ابرچال در کتاب تعارض اجتماعی و جنبش‌های اجتماعی)، تقویت نهادهای مردمی مستقل در حوزه‌های خرد تا کلان اجتماعی-سیاسی-اقتصادی و فرهنگی یکی از راهکارهای مهم خواهد بود.
لذا انتظار می‌رود تقویت جامعه‌ی مدنی، قدرت‌یابی نهادهای مستقل و حمایت از فعالان مدنی در جامعه‌ی ایران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شده و در برنامه‌ی نیروها و جریانات اجتماعی-سیاسی و تاثیرگذار داخلی و خارجی قرار گیرد.
تقویت و گسترش توجه رسانه‌های بین‌المللی، به عنوان یکی از راهبردهای تاثیرگذاری، متقاعد و فعال کردن نهادهای بین‌المللی حقوق بشری، سازمان ملل، دولت‌های غربی برای تحت فشار قرار دادن حکومت جمهوری اسلامی برای توقف سرکوب فعالان و نهادهای مدنی در ایران، آزادی زندانیان سیاسی-عقیدتی و پشتیبانی از آنها برای تداوم فعالیت‌هایشان به ویژه در نهادهای مدنی‌شان، بسیار مهم و باارزش و تاثیرگذار می‌باشد.
نرگس محمدی-زندان اوین
