جهان عرب و جنگ اوکراین: نگرانی رهبران خاورمیانه از احیاء شبح پرده آهنین و پیامدهای این درگیری
بنیاد تحقیقات استراتژیک در فرانسه در یک مقاله تحلیلی پیرامون تاثیرات فوری بحران حمله‌ی روسیه به خاک اوکراین و جنگ در این کشور، نتایج آنی این جنگ بر کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا را در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی و نظامی مورد تحلیل قرار داده است. افزایش بهای نفت، امنیت غذایی و کاهش دسترسی به گندم و سایر غلات و دانه‌های خوراکی و تاثیر آن بر امنیت داخلی این کشورها، استفاده روسیه از بندر طرطوس در سوریه و اعزام هواپیماهای جنگی به پایگاه نظامی حمیمیم در جنوب شرق لاذقیه در سوریه همچنین پرونده اتمی ایران، از جمله مهمترین موضوعاتی است که در این مقاله به قلم پییر بوسِل مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است.
بنیاد تحقیقات استراتژیک در فرانسه، در بررسی تاثیرات فوری بحران ناشی از حمله روسیه به اوکراین، به نخستین رویدادهایی که خاورمیانه شاهد آن بود، اشاره داشته و آورده است: پهلو گرفتن ۱۶ کشتی جنگی روسیه در بندر طرطوس سوریه و ورود هواپیماهای جنگی Tu-22M3 و جت‌های رهگیر MIG-31K مجهز به موشک فراصوت کینجال (خنجر) در پایگاه هوایی حمیمیم، از جمله نخستین تاثیرات و عوارض ناشی از این حمله بود. اعزام این تسلیحات نظامی به سوریه، به ویژه در منطقه شمال غربی که همچنان از شرایط ناپایداری برخوردار است این نگرانی را ایجاد کرده بود که این منطقه به صحنه رویارویی میان سربازان روسی و نیروهای آمریکایی مستقر در منطقه تبدیل شود اما در واقعیت، هیچگونه درگیری در این منطقه میان نیروهای دو کشور مشاهده نشده است.
از سوی دیگر، رهبران جهان عرب، تنش‌های اخیر میان قدرت‌های شرق و غرب جهان را به سردی پذیرا شدند، چرا که، به عقیده نگارنده، آنان از احیاء دوباره اختلافات مرتبط با جنگ سرد در هراس هستند، خاطرات تلخ اقتدارگرایی که با اظهارات شدیدالحن ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، باردیگر زنده شدند و در عین حال تمایلی به انتخاب یکی از دو قطب شرق و غرب ندارند.
بر اساس این مقاله تحلیلی، تصمیم سوریه در به رسمیت شناختن استقلال مناطق دونتسک و لوهانسک توسط روسیه، پیش از حمله روز ٢۴ فوریه از سوی روسیه به خاک اوکراین، می‌تواند به عنوان یک اقدام حاشیه‌ای مورد ارزیابی قرار بگیرد.
نویسنده، در ادامه با اشاره به مهمترین پیامدهای درگیری‌های ناشی از حمله روسیه به خاک اوکراین، تاکید می‌کند: البته این پیامدها و عوارض ناشی از تهاجم روسیه، برای تمامی کشورهای حوزه خاورمیانه و شمال آفریقا به یک اندازه و همگن نیستند.
بر اساس این مقاله تحلیلی، با وجود اظهارات سریع وزیر امور خارجه اسرائیل در محکومیت تهاجم روسیه به خاک اوکراین، اسرائیل در موضع‌گیری‌های بعدی تلاش کرد تا جانب بی‌طرفی را حفظ کند زیرا هم امیدوار و هم نگران است که اتحاد با واشنگتن بر روابط تل‌آویو با مسکو به ویژه در مورد دو پرونده مهم، مزاحمت‌های شبه‌نظامیان مورد حمایت ایران در سوریه و برنامه هسته‌ای ایران، تاثیر منفی بر جای گذارد.
اسرائیل که زیر فشار افکار عمومی و جامعه بین‌الملل در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد، رای به محکومیت روسیه داد، بر این باور است که روسیه، حرف اول را در سوریه می‌زند و باید منافع این کشور در ارتباط با سوریه محافظت شود.
در حالیکه قرار است در ماه جاری، ماه مارس، هفتمین دور از نشست کمیته تدوین قانون اساسی سوریه در ژنو زیر نظر سازمان ملل متحد برگزار شود، دستگاه دیپلماسی روسیه نسبت به بی‌طرفی سازمان ملل متحد ابراز نگرانی می‌کند زیرا، بر اساس این ارزیابی، اولویت مسکو، حمایت از عادی‌سازی رژیم سوریه است.
در ادامه این مقاله، نگارنده با اشاره به موضع‌گیری ترکیه در قبال جنگ اوکراین، یادآوری کرده است: آنکارا، این بحران را یک درگیری مختصر و محدود از نظر جغرافیایی ارزیابی کرده است و با وجود محکوم کردن تهاجم روسیه به خاک اوکراین، هرگونه مشارکت در اعمال تحریم‌ها علیه روسیه را رد کرده است.
از جمله مهمترین پیامدهای تهاجم روسیه به اوکراین، افزایش بهای نفت در بازارهای جهانی است. هر چند که جهان، پس از به راه افتادن این جنگ، با بحران امنیت انرژی مواجه شده است اما بر اساس این تحلیل، تاثیرات مثبت و فوری این افزایش قیمت برای کشورهای تولید کننده نفت به ویژه آستانه ماه رمضان که همواره با تورم و افزایش قیمت‌ها همراه می‌باشد، نشانه‌ای مثبت ارزیابی می‌شود.
با این وجود، بر اساس این تحلیل، کشورهای جهان عرب و حوزه خاورمیانه نسبت به دورزدن تحریم‌های اقتصادی از سوی روسیه ابراز نگرانی می‌کنند. مسدود شدن تنگه‌های بسفر و داردانل از سوی ترکیه بر روی کشتی‌های جنگی روسیه، ناشی از نگرانی‌های کشورهای این منطقه در مقابله با دورزدن تحریم‌ها از سوی روسیه است. همزمان مقامات «اداره کانال سوئز» اعلام کردند برای هرگونه مقابله احتمالی در برابر این نگرانی آماده می‌شوند.
در پی حمله روسیه به اوکراین، بحران ناشی از کمبود گندم و دیگر غلات، امنیت غذایی در جهان را مورد تهدید قرار داده است. تحلیلگر بنیاد تحقیقات استراتژیک در فرانسه، کمبود گندم در شماری از کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا، که وابستگی شدید به غلات صادراتی از روسیه و اوکراین دارند، را موضوعی که می‌تواند امنیت داخلی در این کشورها را مورد تهدید قرار دهد، ارزیابی کرده است.
حمایت چین از روسیه، هر چند با رعایت برخی محدودیت‌ها، بر اساس این تحلیل، توجه رهبران جهان عرب را به خود جلب کرده است، زیرا پکن و مسکو، در حال گسترش حضور خود در کشورهای حوزه خاورمیانه و شمال آفریقا هستند و بدین ترتیب، بدیهی است هماهنگی و روابط چین و روسیه باید مورد توجه کشورهای حوزه خاورمیانه و شمال آفریقا قرار داشته باشد.
در پی بروز بحران میان مسکو و کی‌یف، نگرانی از مسکوت ماندن مذاکرات برای احیا برجام قوت گرفت. نگارنده، با اشاره به پرونده اتمی ایران و نقش مسکو در این گفتگوها، به نقل از یک دیپلمات فرانسوی تاکید می‌کند بحران اوکراین تاثیری در روند مذاکرات یا ایجاد تاخیر در این روند نخواهد داشت.
در ادامه این تحلیل آمده است: تهران، به ویژه در برابر تاثیر پیمان آتلانتیک شمالی، ناتو و پیامدهای آن بر مرزهای شمالی ایران با مسکو متحد می‌شود. اشاره به حضور کشور آذربایجان، بعنوان شریک وفادار ناتو، در مرزهای شمال غربی ایران است، کشوری که همواره از سوی ایران مظنون به انجام یک بازی دوگانه است.
پرده آهنین نام بخش‌بندی مرزی اروپا پس از جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۴۵ است و در دوران جنگ سرد به دو بخش اروپای غربی و کشورهای عضو پیمان ورشو اطلاق می‌شد. اصطلاح پرده آهنین، حکایت از تلاش‌های اتحاد جماهیر شوروی برای ممانعت از ارتباط آزاد این کشور و جمهوری‌های اقماری با کشورهای غیرکمونیستی غربی بود. با پایان جنگ سرد در سال ۱۹۹۱ پرده آهنین برچیده شد.
متن : ار اف آی
