نظر به اهميت موضوع حقوق مليتها، بنا به درخواست ما، دوست عزيز آقای عزیز ماملی، وکيل و چهره شناخته شده، كە هم در هیات نمایندگی خلق كرد و هم در دبیرخانە آن حضور فعال داشت این متن و مقدمە را برای ما ارسال كردەاست. باید گفت كە ايشان متن طرح هیات نمایندگی خلق كرد در بارە خودمختاری کردستان ایران را از متن اصلی آن تایپ كردەاست و بە یقین می توان گفت كە بدون كم و كاست و بطور موثق حاوی همە مطالب مندرج در طرح اولیە می باشد.
آقای عزیز ماملی یار و همكار زندەیادان : جناب صارم الدین صادق وزیری و دكتر عبدالرحمن قاسملو، دبير کل حزب دمکرات کردستان ايران بود و در دوران تاریخی تشكیل هیات نمایندگی خلق كرد با اين دو شخصیت والای كرد فعالیتهای گستردە داشت .
مقدمه :
باز نشر طرح ٢٦ مادەای هیات نمایندگی خلق كرد (نسخه پی دی اف در آخر صفحه)
زنان و كردستان نخستین قربانیان سركوبگریهای رژیم تازە بە دوران رسیدە پس از فروپاشی حاكمیت پهلوی بودند. اما در كردستان در مقابل سیاست نهادینە كردن و قانون مداری اسلام سیاسی، جنبشی سیاسی پا گرفت كە لاییسیتە، سكولاریزم، دموكراسی و مبارزە با اقتدارگرایی و مركزگرایی را تجربە می كرد. رویارویی این دو پدیدە متضاد در جغرافیای ایران بە فتوای جهاد شخص خمینی بر علیە جنبش كردستان انجامید و تهاجمات سراسری ارتش و سپاه پاسداران را بە دنبال داشت . حملات نیروهای واپسگرای وابستە بە تهران و قم با حماسە پیشمرگان مواجه گردید و شهرها و روستاهای كردستان را فرا گرفت و از دل مبارزات سیاسی جنبش مقاومت خلق كرد رقم خورد.
تحریمهای مربوط بە رفراندوم تحمیلی حكومت موقت برای نظام جمهوری اسلامی و رفراندوم قانون اساسی، از جانب سازمانهای سیاسی كرد با اجابت و استقبال گرم و پرشور مردم در كردستان روبرو گردید. بە جرات می توان گفت كە درصد شركت كنندگان در رفراندومهای مزبور در كردستان از تعداد انگشتان دست كمتر بود و این یكی از بهترین دستاوردهای این جنبش آزادیخواهانە به شمار می‌رود .
در حوزە نظامی، دلاوریهای پیشمرگان كرد عرصە را بر ارتش و سپاه پاسدارن تنگ نمود و در مدت سە ماه و اندی، این بار نیز شخص خمینی رهبر مصادرە انقلاب، ابتكار را در دست گرفت اما در جهت مخالف : فرمان جهاد بە پیام گفتگو گرایید و بە دستور وی این بار بە جای جهادیست ها، ” هیات ویژە دولت برای مذاكرە ” تعیین و بە كردستان اعزام شد . روز ٢٦ آبان ١٣٥٨خمینی با صدور پیام مشهور خود اولین جام زهر را با اعتراف ضمنی بە اشتباە و شكست در حملە بە كردستان نوشید.
ورود در جزئیات این بحث كلان در این كوتاه سخن نمی گنجد. روز بازگشت نافرجام مورخ ٢٨ آذرماه ١٣٥٨ اعضای هیات ویژە بە تهران، مرحوم داریوش فروهر ” طرح خودگردانی ” را برای حزب دموكرات كردستان ایران، سخنگوی هیات نمایندگی خلق كرد ارسال كرد. مفاد این طرح با مخالفت هیات نمایندگی خلق كرد روبرو گردید و ضمن پاسخگویی بە آن، پیشنهادات و نقطە نظرات خود را در آنچە كە بنام “طرح کامل هيئت نمايندگی خلق كرد در باره خودمختاری کردستان ايران” نامگذاری شد، جمع آوری كرد.
متن و مواد طرح ٢٦ مادەای با ابتكار و بە قلم زندەیاد جناب صارم الدین صادق وزیری مبارز سرشناس، وكیل مبّرز و عضو هیات مدیره كانون وكلای دادگستری تهران كە برای ساماندهی امر مذاكرە و یاری رساندن بە پیشبرد آن بە مهاباد سفر كردەبود، تهیە گردید و مورد تایید ماموستا شیخ عزالدین حسینی و سازمانهای موجود در هیات نمایندگی خلق كرد : حزب دمكرات كردستان ایران، كوملە – سازمان انقلابی زحمتكشان كردستان ایران، سازمان چریكهای فدایی خلق ایران – شاخە كردستان قرار گرفت .
سازمانهای ترقیخواه و نیروهای دمكراتیك ایران از تشكیل هیات نمایندگی خلق كرد، مذاكرات فیمابین آن و هیات ویژە دولت برای حل مسالە كردستان و بویژە از طرح ٢٦ مادەای برای خودمختاری كردستان حمایت كردند . این طرح در نخستین انتخابات ریاست جمهوری بعنوان مبنایی برای حل مسالە ملی كرد در ایران از جانب آقای مسعود رجوی نامزد انتخابات معرفی گردید که موجب اعلام پشتیبانی هیات نمایندگی خلق كرد از این نامزد انتخابات ریاست جمهوری در ایران شد.
در این ایام حساس كە جنبش زن، زندگی، آزادی برای رهایی از استبداد جمهوری اسلامی با جانفشانی زنان فرزانە و مردان فرهیختە ایران در آستانە پنجمین ماه حیات سیاسی و مبارزاتی قرار گرفتەاست و پایەهای رژیم جهل و جنایت و فقر و فساد را بە لرزە در آوردەاست با دورنمای تحولاتی در سپهر سیاسی و اجتماعی ایران و تغییراتی بنیادی و پلورالیستی، برای یادآوری و نیز گرامیداشت مبارزات ملت كرد و خودویژگیهای موجود در آن بە ویژە در این دورە از تاریخ درخشان پس از روی كار آمدن روحانیت در ایران، برآن شدیم تا این طرح خودمختاری سال ١٣٥٨ را برای عموم منتشر نماییم. روزنامە كیهان، روز ١٠/١٠/١٣٥٨ آنرا انتشار دادە بود.
عزیز ماملی، عضو هیات نمایندگی خلق كرد- ١٣٥٨
فرانسە،
دهم بهمن ماه ١٤٠١، ٣١ ژانویە ٢٠٢٣
***
متن کامل طرح پيشنهادی ٢٦ ماده‌ای برگرفته از روزنامه کيهان مورخ ١٠ / ١٠ / ١٣٥٨ توسط آقای عزيز ماملی
مقدمه روزنامه کيهان به تاريخ ١٠ / ١٠ / ١٣٥٨، در معرفی “طرح کامل (٢٦ ماده‌ای) هیاًت نمایندگی خلق كرد برای خودمختاری كردستان” :
کيهان : طرح پیشنهادی هیات نمایندگی خلق كرد برای خودمختاری كردستان
هیات نمایندگی خلق كرد طرح پیشنهادی خود را برای خودمختاری منطقه اعلام كرد. این طرح از سوی جمعیت كردهای مقیم مركز در اختیار كیهان گذاشته شده است. بیش از این در كیهان طرح هیات ویژه دولت برای خودگردانی این منطقه را به چاپ رسانده بود. آنچه در زیر می‌آید طرح پیشنهادی هیات نمایندگی خلق كرد است و كیهان برای اطلاع خوانندگان گرامی خود متن آن را به چاپ می‌رساند.
طرح کامل (٢٦ ماده‌ای) هیاًت نمایندگی خلق كرد برای خودمختاری كردستان : (نسخه پی دی اف در آخر صفحه)
طرح كامل هیات نمایندگی خلق كرد
در باره خودمختاری كردستان ایران
ماده (١) كردستان ایران سرزمینی در محدوده جغرافیائی كشور ایران است كه از نظر تاریخی مسكن اقوام كرد بوده و اكنون نیز اكثریت ساكنان آنرا ملت كرد تشكیل میدهد۔ این سرزمین شامل كلیه مناطق كردنشین استانهای ایلام كرمانشاه، كردستان و آذربایجان غربی میباشد۔
ماده (٢) كردستان ایران جزئی از كشور جمهوری اسلامی ایران است كه پیوندهای عمیق تاریخی ، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی، پیوستگی ملت كرد ساكن در آن را با سایر ملتهای ساكن ایران استوار ساخته است۔
ماده (٣) حاكمیت ملت كرد بر سرزمین كردستان ایران بشكل خودمختاری در چهار چوب وحدت سیاسی، اقتصادی و تمامیت ارضی كشور ایران اعمال میگردد.
ماده (٤) دولت مركزی جمهوری اسلامی ایران برای تامین وحدت سیاسی و تمامیت ارضی كشور اقتدارات مربوط به مسایل زیر را در سرزمین خودمختار كردستان ایران اعمال می نماید:
الف – امور مربوط به دفاع از سرحدات، استقلال و تمامیت ارضی ایران در قبال تجاوز بیگانگان كه توسط نیروهای سه گانه زمینی، هوائی و دریایی ارتش صورت میگیرد توسط ارگانهای حكومت مركزی اداره و تصدی میگردد.
ب – امور مربوط به سیاست و روابط خارجی و نیز ارتباط با كنسول گریهای دول خارجی مستقر در سرزمین كردستان ایران در صلاحیت دولت مركزی است ۔
ج – بازرگانی خارجی و گمركات و سیاستهای عمومی مربوط به این امور توسط ارگانهای دولت مركزی اداره و تصدی میگردد.
د – برنامه ریزی درازمدت اقتصادی كه به سرمایه گزاریهای كلان نیاز دارد، و تنظیم و اداره سیستم پولی و ارزی كشور در صلاحیت ارگانهای دولت مركزی میباشد۔
تبصره (١) در زمینه أمور دفاعی، این اصل كه پادگانها و تاسیسات نظامی باید در مرزها و دور از شهرها باشد همواره باید رعایت گردد بطوريکه تحت عنوان مقتضيات نظامی و غیره هیچگونه اقدام و عملی كه منتج به مداخله نظامیان در أمور داخلی سرزمین خودمختار كردستان ایران گردد، صورت نگیرد.
تبصره (٢) سربازان وظیفه ساكن سرزمین خودمختار كردستان ایران باید در پایگاههای نظامی و سربازخانه های مستقر در كردستان بخدمت گمارده شوند۔
تبصره (٣) در ادارات محلی مربوط به بازرگانی خارجی و گمرگات و برنامه ریزی دراز مدت اقتصادی و اداره سیستم پولی كشور در سرزمین خودمختار كردستان باید از كارمندان محلی استفاده شود.
ماده (٥) بجز مواردی كه در ماده (٤) تصریح گردیده است، اعمال حاكمیت در كلیه امور و شئون سرزمین خودمختار كردستان ایران بدون هیچگونه استثناء در صلاحیت ارگانهای خودمختاری میباشد.
ماده (٦) مجلس ملی كردستان ایران عالیترین ارگان حاكمیت ملت كرد در سرزمین خودمختار كردستان ایران میباشد، این مجلس از طریق انتخابات آزاد، مستقیم، مخفی و همگانی كلیه سكنه كردستان ایران هر دوسال یكبار انتخاب و تشكیل میگردد.
تبصره (١) هر پنجاه هزار نفر از ساكنان سرزمین كردستان ایران یكنفر نماینده برای مجلس ملی كردستان انتخاب خواهند كرد.
ماده (٧) مجلس ملی كردستان كلیه مقررات مربوط به نظامنامه داخلی خود و همچنین انتخابات شهر و روستا را تدوین و تصویب خواهد كرد.
ماده (٨) مجلس ملی كردستان باتوجه به قوانین عمومی كشور كلیه قوانین و مقررات جاری در سازمانهای خودمختاری و نیز بودجه اختصاصی سرزمین خودمختار كردستان ایران را تصویب خواهد كرد.
ماده (٩) مجلس ملی كردستان حكومت خودمختار كردستان را برای اداره كلیه امور سیاسی، اقتصادی، اداری، فرهنگی و انتظامی سرزمین خودمختار كردستان بر خواهد گزید.
ماده (١٠) حكومت خودمختار كردستان در قبال مجلس ملی كردستان مسئولیت مشترك خواهد داشت و هریك از أعضاء حكومت خودمختار نیز منفرداً در مقابل مجلس ملی كردستان مسئول خواهند بود۔
تبصره (١) أعضاء حكومت خودمختار كردستان از نظر سلسله مراتب و تشریفات اداری كشور درعرض معاونین وزارتخانه های حكومت مركزی خواهند بود.
ماده (١١) مجلس ملی كردستان حق و وظیفه دارد كه شرایط فعالیت آزاد و موكراتیك حیات اجتماعی را در زمینه آزادی احزاب و اجتماعات، مطبوعات و بیان و قلم، عقیده و مذهب، انجمنهای دموكراتیك و حق اعتصاب را در تمام سرزمین كردستان فراهم كند و بر رعایت موازین آن از جانب قوه مجریه نظارت دقیق نماید.
ماده (١٢) بودجه كردستان خودمختار بوسیله حكومت خود مختار كردستان تنظیم و به مجلس ملی كردستان پیشنهاد و پس از تصویب بمورد اجرا گذاشته می شود.
ماده (١٣) منابع تامین اعتبار بودجه كردستان خودمختار عبارتند از :
الف – مالیاتها، عوارض و سایر درآمد های محلی
ب – سهمی از بودجه عمومی كشور كه از طرف حكومت مركزی در اختیار حكومت خودمختار كردستان قرار داده میشود۔
ماده (١٤) برنامه ریزی برای رشد و تكامل اقتصادی در سرزمین كردستان در جهت جبران عقب افتادگی ناشی از ستم ملی یعنی ایجاد صنایع ملی، توسعه كشاورزی و دامپروری، پیشرفت امور عمرانی و رفاهی و خدمات عمومی به نحوی كه زندگی توده های زحمتكش خلق كرد تغییر بنیادی پیدا كند. باستثنای آنچه در بند د ماده ٤ ذكر شده است از وظایف حكومت خودمختار كردستان میباشد.
تبصره (١) پس از كسر بودجه مربوط به امور دولت مركزی از در آمدهای عمومی بودجه توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نسبت به تعداد جمعیت در میان ساكنان ایران توزیع میشود، معیار توزیع این بودجه چنان خواهد بودكه در آن مناطقی از كشور كه تحت ستم ملی بوده اند به منظور جبران عقب ماندگی اقتصادی ناشی از ستم ملی، سهم ساكنان این مناطق و از جمه كردستان خودمختار باید متناسب با درجه عقب ماندگی آن، مقداری بیش از درآمد متوسط سرانه كشور باشد.
ماده (١٥) زبان كردی در كلیه إدارات سرزمین خودمختار كردستان اعم از إدارات ارگانهای خودمختار یا سایر إدارات، زبان رسمی است با تاكید بر این نكته كه زبان فارسی كماكان زبان رسمی سراسر ایران از جمله كردستان میباشد.
ماده (١٦) در سرزمین خودمختار كردستان ایران، آموزش در كلیه سطوح اعم از ابتدائی و متوسطه و عالی به زبان كردی خواهد بود ولی تدریس زبان فارسی نیز پس از پایان سال چهارم ابتدائی در كلیه مدارس سرزمین كردستان ایران اجباری خواهد بود۔
تبصره (١) اقلیت های ملی در سرزمین خودمختار كردستان ایران حق دارند فرهنگ و سنن ملی خود را حفظ و ترویج كنند و در مدارس خود زبان مادری خود را تدریس نمایند.
ماده (١٧) ایجاد مؤسسات ومراكزآموزشی وفرهنگی و برنامه ریزی مربوط به فعالیت این مؤسسات و مراكزدر سرزمین خود مختار كردستان ایران در كلیه سطوح ابتدائی، متوسطه و عالی جزو اختیارات حكومت خودمختار كردستان ایران میباشد.
تبصره (١) مراكز رادیو تلویزیون موجود در سرزمین خودمختار كردستان تحت نظارت حكومت خودمختار كردستان ایران اداره می شود.
ماده (١٨) حفظ امنیت داخلی و امور انتظامی سرزمین خودمختار كردستان ایران در شهر و روستا توسط نیروهای پیشمرگه كه باستخدام رسمی حكومت خودمختار كردستان در خواهند آمد تامین میشود.
ماده (١٩) مسئولین انتظامی شهر و روستا در سرزمین خودمختار كردستان ایران مستقیما از طرف حكومت خودمختار كردستان منصوب میشوند و در برابر آن مسئولیت خواهند داشت.
ماده (٢٠) هر ساله تعدادی دانشجو از طرف سرزمین خودمختار كردستان ایران در مدارس نظامی برای تامین نیازمندیهای نیروی دفاعی وانتظامی سرزمین خودمختار كردستان به تحصیل خواهند پرداخت۔ سازمانهای مربوط در حكومت مركزی ایران مكلفند كلیه موجبات آموزشی و تربیت این دانشجویان را فراهم سازند و نیازمندیهای تسلیحاتی نیروهای انتظامی داخلی كردستان را بطور معقول و مناسب تامین نمایند.
ماده (٢١) قوه قضائیه در سرزمین خودمختار كردستان ایران منفك از سایر قوا بوسیله دادگاههای مستقل اعمال میگردد.
ماده (٢٢) محاكم سرزمین خودمختار كردستان ایران در مسائل عرفی برطبق قوانین عرفی سراسری كشور و قوانین مصوب مجلس ملی كردستان خودمختار كه در حدود صلاحیتهای خویش وضع كرده اند و مبتنی بر أصول متبع حقوقی و منطبق با اعلامیه جهانی حقوق بشرو میثاق جهانی حقوق مدنی باشد و در مسائل مربوط به أحوال شخصیه برطبق قواعد مذهبی متداعیین ترافع خواهند كرد.
ماده (٢٣) یك شعبه دیوان عالی كشوردر سرزمین خودمختار كردستان ایران مستقر خواهد گردید و فرجامخواهی از آرائ محاكم سرزمین خودمختار كردستان ایران در این شعبه مورد رسیدگی قرار خواهد گرفت.
تبصره : دادرسی در داگاههای سرزمین خودمختار كرستان ایران به زبانهای كردی و فارسی انجام خواهد گرفت۔
ماده (٢٤) برای تقویت اتحاد خلقهای ایران صرفنظرازاینكه ساكنان سرزمین كردستان مانند سایر نقاط ایران نمایندگان خود را به مجلس شورای ملی خواهند فرستاد، تعداد معینی متناسب با جمعیت كردستان در ارگانهای حكومت مركزی ( هیات وزیران ووزارتخانه ها ) مشاركت خواهند داشت.
ماده (٢٥) بمنظور تضمین مبانی خودمختاری و حفظ حقوق تمام خلقهای ایران ” شورای عالی خلقهای ایران ” در مركز كشور تشكیل خواهد شد و هر یك از خلقهای ایران سه نماینده به ” شورای عالی خلقهای ایران ” خواهند فرستاد.
تبصره : سه نفر نمایندگان سرزمین خودمختار كردستان ایران توسط مجلس ملی كردستان انتخاب خواهند شد.
ماده (٢٦) كلیه قوانین مصوب مجلس شورای ملی ایران كه مربوط به روابط وحقوق خلقهای ایران میباشد باید در شورای عالی خلقهای ایران مطرح شود و به تصویب برسد.
هیات نمایندگی خلق كرد
***
مقدمه : باز نشر طرح ٢٦ مادەای هیات نمایندگی خلق كرد – نسخه پی دی اف
طرح کامل ٢٦ مادەای هیات نمایندگی خلق كرد (عين متن آقای عزيز ماملی برگرفته از روزنامه کيهان مورخ ١٠ / ١٠ / ١٣٥٨) – نسخه پی دی اف
