متن توسط : ار.اف.ای
خبرگزاری فرانسه در گزارشی از تهران وضعیت اسفبار بازار کتاب، گرانی و کمبود کاغذ و مشکلات لاینحل ناشران ایرانی را شرح میدهد و مینویسد که ادامۀ شرایط کنونی تمامی صنعت نشر ایران را به خطر خواهد انداخت.
کاهش تیراژ، کاهش تعداد عناوین و لاغر شدن تدریجی کتابها از جمله پیامدهای تحریمهای آمریکا علیه ایران است. افزایش سرسامآور قیمت کاغذ بر حسب افزایش نرخ دلار بلایی است که میتواند در ماههای آینده وضعیت نشر را از آنچه هست باز هم وخیمتر کند.
خبرگزاری فرانسه در گزارشی که روز ۱۳ فوریه/۲۴ بهمن منتشر کرد به نقل از خانم امیلی امرایی، یکی از مسئولان نشر “هوپا” مینویسد: “از زمان وضع تحریمهای آمریکا در سال ۲٠۱٨، قیمت کاغذ شروع به افزایش کرد، به طوری که حالا صنعت نشر دچار بحران بزرگی شده که شاید موجودیتش را به خطر بیندازد”.
محمد حسین متولی، مدیر انتشارات “هوپا” نیز میگوید: “سقوط ارزش پول ما نسبت به دلار، افزایش بهای کاغذ و همچنین هزینۀ حمل و نقل که هر دو به دلار پرداخت میشود، انتشارات را دچار رکود جدی کرده است”.
نشر “هوپا” که نخستین کتابهای خود را در سال ۱۳٩۵ به بازار داد، در حوزۀ کتاب و آموزش برای کودکان و نوجوانان فعالیت دارد.
خبرگزاری فرانسه میافزاید: “در کشوری که خمیر کاغذ مورد نیاز تولید نمیشود، طبعاً قیمت کتاب مستقیماً به نوسانات ریال بر حسب دلار وابسته است”.
رضا هاشمینژاد، مدیر مسئول انتشارات افق میگوید: “یک رمان ۲٠٠ صفحهای که سال گذشته به قیمت چهلهزار تومان (حدود ۱٫۶ دلار) فروخته میشد، امروزه به صدهزار تومان (حدود ۴ دلار) رسیده که بیشترش هزینۀ تولید است”.
کتاب ریالی، کاغذ دلاری
مشکل اینجاست که در ایران، قیمت کتاب از سوی ناشر قبل از چاپ تعیین میشود. اما قیمت کاغذ روز به روز تغییر میکند. هاشمینژاد میگوید: “از زمانی که دستنوشتۀ یک کتاب را دریافت میکنیم، تا زمانی که به صفحهبندی و بعد تعیین بهای کتاب میرسیم، ممکن است به دلیل افزایش بهای کاغذ، همه چیزمان را ازدست بدهیم. در واقع ما تماماً دستبستۀ نوسان ارز هستیم”.
خبرگزاری فرانسه یادآوری میکند که نه تنها انتشارات، که تمامی اقتصاد ایران زیر بار تحریمها دچار رکود سنگینی شده است. در این وضعیت، به گفتۀ مدیر انتشارات افق “کتاب فروختن مثل معجزه است زیرا اکثر مشتریان به طبقۀ متوسط تعلق دارند که با توجه به اوضاع اقتصادی الویتهای دیگری دارد: تهیۀ مواد مصرفی ضروری و بخصوص مواد خوارکی”… هاشمینژاد میافزاید: “از خودم میپرسم که با این قیمتها مردم چطور هنوز کتاب میخرند؟ واقعا تعجبآور است”.
با ادامۀ رکود و افزایش مشکلات، برخی ناشران کوچک به ناچار کار را تعطیل کردهاند. خانم امرایی با تأسف میگوید: “بسیاری از ناشران مستقل که کارهای بسیار ارزندهای منتشر کرده بودند از بازار حذف شدهاند”.
حتی ناشران بزرگ ایران هم از این مشکلات در امان نماندهاند. رضا هاشمینژاد که به ویژه در حوزۀ کتاب کودک فعالیت میکند میگوید: “تا جایی که ممکن باشد از سود صرف نظر میکنیم تا بتوانیم مشتریان را نگاه داریم. شمار تیراژ و تعداد صفحات کتاب را هم کاهش میدهیم و در عین حال کتابهای دیجیتال منتشر میکنیم تا حتیالمقدور کاغذ مصرف نکنیم”.
اما این وضعیت دوامی نخواهد داشت. به گفتۀ رضا هاشمینژاد “چند ماه دیگر، وقتی کتابهای موجود در انبار تمام شود، قیمتهای جدید مشتریان را شوکه خواهد کرد”.
وضعیت مؤلفان و مترجمان نیز بهتر از این نیست. دستمزد آنان که معمولاً به تعداد صفحۀ کتاب بستگی دارد، مسیر عکس قیمت کاغذ را طی میکند.
خبرگزاری فرانسه در پایان سخنان برخی مشتریان کتاب را در خیابان انقلاب نقل میکند. خانم بهجت مظلومی استاد بازنشستۀ دانشگاه میگوید که حتی در بازار کتابهای دست دوم نیز قیمتها بیش از حد گران است.
با این اوصاف میتوان تصور کرد که در مناطق دورافتادۀ کشور و در روستاها، دسترسی جوانان به کتاب تا چه اندازه دشوار میشود. رضا هاشمینژاد تذکر میدهد که شرایط کنونی اختلاف اجتماعی (طبقاتی) میان کودکان را باز هم بیشتر میکند.
